Rủi ro pháp lý trong xử lý dữ liệu cá nhân là một thách thức hiện hữu, có thể dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng nếu doanh nghiệp không có biện pháp quản trị rủi ro phù hợp. Tại DPVN, chúng tôi sẽ phân tích các rủi ro không tuân thủ chính và cung cấp giải pháp phòng ngừa, giúp doanh nghiệp bạn hoạt động an toàn và bền vững.
Tổng quan về các quy định pháp luật và chế tài xử phạt vi phạm là gì?
Khung pháp lý chính điều chỉnh hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân tại Việt Nam hiện nay là Nghị định 13/2023/NĐ-CP và sắp tới là Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân số 91/2025/QH15. Các văn bản này đặt ra một loạt nghĩa vụ tuân thủ, và đi kèm là các chế tài xử phạt nghiêm khắc, bao gồm xử phạt hành chính, trách nhiệm bồi thường thiệt hại, và cả truy cứu trách nhiệm hình sự.
Việc không tuân thủ các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân không còn là một lựa chọn. Với sự ra đời của Nghị định 13 về bảo vệ dữ liệu cá nhân, và đặc biệt là Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15, các rủi ro pháp lý đã trở nên rõ ràng và hữu hình hơn bao giờ hết. Doanh nghiệp phải nhận thức rằng việc tuân thủ không chỉ là để tránh bị xử phạt, mà còn là một yếu tố cốt lõi để xây dựng lòng tin với khách hàng và duy trì uy tín thương hiệu.
Về chuyên môn sâu, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15 đã đưa ra một bước tiến lớn về chế tài khi áp dụng các mức phạt tiền có thể được tính dựa trên doanh thu của doanh nghiệp. Đây là một cách tiếp cận tương tự như Quy định chung về bảo vệ dữ liệu (GDPR) của Châu Âu, cho thấy mức độ nghiêm trọng mà nhà làm luật đặt ra đối với các hành vi vi phạm. Điều này có nghĩa là, rủi ro tài chính không còn là một con số cố định, mà có thể leo thang tương ứng với quy mô của doanh nghiệp.
Các rủi ro pháp lý cụ thể có thể phát sinh trong từng giai đoạn xử lý dữ liệu là gì?
Rủi ro pháp lý có thể phát sinh ở mọi giai đoạn trong vòng đời của dữ liệu. Từ khâu thu thập (không có sự đồng ý hợp lệ), lưu trữ (không đủ biện pháp bảo mật), sử dụng và chia sẻ (sai mục đích, không có hợp đồng ràng buộc), cho đến khâu xóa và hủy (lưu trữ quá thời hạn), mỗi giai đoạn đều tiềm ẩn những nguy cơ không tuân thủ cụ thể.
Việc nhận diện các điểm rủi ro trong từng quy trình nội bộ là bước đầu tiên để quản trị rủi ro hiệu quả.
Giai đoạn 1: Thu thập Dữ liệu
- Rủi ro: Thu thập mà không có cơ sở pháp lý hợp lệ. Đây là vi phạm nền tảng. Phổ biến nhất là việc không có được sự đồng ý của chủ thể dữ liệu cá nhân một cách rõ ràng, tự nguyện.
- Rủi ro: Vi phạm nguyên tắc tối thiểu hóa. Thu thập nhiều dữ liệu hơn mức cần thiết cho mục đích đã nêu (ví dụ: yêu cầu ngày sinh cho một bản tin email).
- Rủi ro: Thiếu minh bạch. Không thông báo đầy đủ cho chủ thể dữ liệu về mục đích thu thập, thời gian lưu trữ, và các bên có thể nhận được dữ liệu.
Giai đoạn 2: Lưu trữ và Bảo mật
- Rủi ro: Không áp dụng các biện pháp bảo vệ phù hợp. Không có các biện pháp kỹ thuật (như mã hóa, tường lửa) và biện pháp quản lý (như chính sách, quy trình) tương xứng với mức độ nhạy cảm của dữ liệu.
- Rủi ro: Lưu trữ dữ liệu quá thời hạn. Vi phạm nguyên tắc giới hạn lưu trữ bằng cách giữ lại dữ liệu vô thời hạn sau khi mục đích xử lý ban đầu đã hoàn thành.
Giai đoạn 3: Sử dụng và Chia sẻ Dữ liệu
- Rủi ro: Sử dụng sai mục đích. Sử dụng dữ liệu cho một mục đích mới mà không có sự đồng ý của chủ thể dữ liệu (ví dụ: dùng data khách hàng để bán cho bên thứ ba).
- Rủi ro: Chia sẻ cho bên thứ ba mà không có hợp đồng. Không có thỏa thuận bảo vệ dữ liệu cá nhân (DPA) để ràng buộc trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ.
- Rủi ro: Chuyển dữ liệu ra nước ngoài trái phép. Không lập và nộp hồ sơ đánh giá tác động chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài.
Giai đoạn 4: Xóa và Hủy Dữ liệu
- Rủi ro: Không thực hiện yêu cầu xóa dữ liệu. Phớt lờ hoặc chậm trễ trong việc đáp ứng yêu cầu xóa dữ liệu cá nhân của chủ thể dữ liệu.
- Rủi ro: Xóa dữ liệu không an toàn. Chỉ thực hiện xóa mềm (soft delete), khiến dữ liệu vẫn có thể bị khôi phục.
Doanh nghiệp có thể áp dụng những biện pháp nào để phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro pháp lý?
Để phòng ngừa rủi ro, doanh nghiệp cần áp dụng một chiến lược bảo vệ dữ liệu đa tầng, bao gồm: (1) Các biện pháp pháp lý (xây dựng chính sách, rà soát hợp đồng); (2) Các biện pháp kỹ thuật (mã hóa, kiểm soát truy cập); và (3) Các biện pháp tổ chức (chỉ định nhân sự, đào tạo nhận thức, xây dựng quy trình).
Quản trị rủi ro hiệu quả đòi hỏi một cách tiếp cận chủ động. Dưới đây là một checklist các biện pháp mà doanh nghiệp nên triển khai:
| Loại biện pháp | Hành động cụ thể |
|---|---|
| Pháp lý & Quy trình | – Xây dựng và công khai chính sách bảo vệ dữ liệu cá nhân. – Thực hiện các thủ tục hành chính bắt buộc (lập hồ sơ ĐGTĐ). – Rà soát và ký kết các Thỏa thuận Xử lý Dữ liệu (DPA) với đối tác. – Xây dựng quy trình đáp ứng quyền của chủ thể dữ liệu và quy trình ứng phó sự cố. |
| Kỹ thuật & Công nghệ | – Áp dụng các biện pháp mã hóa cho dữ liệu nhạy cảm. – Triển khai tường lửa, hệ thống phát hiện và phòng chống xâm nhập. – Thiết lập cơ chế kiểm soát truy cập chặt chẽ (nguyên tắc quyền tối thiểu). – Thường xuyên rà quét lỗ hổng và cập nhật các bản vá bảo mật. |
| Tổ chức & Con người | – Có sự cam kết và chỉ đạo từ ban lãnh đạo. – Chỉ định nhân sự hoặc bộ phận phụ trách. – Tổ chức đào tạo, nâng cao nhận thức về bảo vệ dữ liệu cho toàn thể nhân viên. – Thực hiện đánh giá nội bộ và cải tiến liên tục. |
💡 Luật sư Nguyễn Lâm Sơn chia sẻ: “Nhiều doanh nghiệp nghĩ rằng chỉ cần đầu tư vào công nghệ là đủ. Nhưng kinh nghiệm của chúng tôi cho thấy, phần lớn các sự cố rò rỉ dữ liệu lại xuất phát từ lỗi con người. Một nhân viên không được đào tạo có thể vô tình gửi sai email, nhấp vào link lừa đảo, hoặc đặt mật khẩu yếu. Do đó, đầu tư vào con người – thông qua việc đào tạo và xây dựng quy trình rõ ràng – cũng quan trọng không kém việc đầu tư vào tường lửa.”
DPVN: Dịch Vụ Đánh Giá Rủi Ro và Tư Vấn Tuân Thủ
Việc nhận diện và quản trị rủi ro pháp lý trong xử lý dữ liệu là một công việc phức tạp, đòi hỏi chuyên môn đa ngành.
DPVN cung cấp gói dịch vụ “Đánh giá Mức độ Tuân thủ và Rủi ro”, giúp doanh nghiệp của bạn có một cái nhìn toàn cảnh về các lỗ hổng hiện tại và một kế hoạch hành động chi tiết để khắc phục. Hãy liên hệ với Luật sư Nguyễn Lâm Sơn để được tư vấn:
Hotline: 0982976486
Email: lamson@baovedlcn.vn
Địa chỉ: Tầng 6 Tòa Star Tower, Phố Trương Công Giai, Phường Yên Hòa, Quận Cầu Giấy, Thành Phố Hà Nội
Câu hỏi thường gặp về rủi ro pháp lý trong xử lý dữ liệu cá nhân
1. Rủi ro lớn nhất đối với một doanh nghiệp vừa và nhỏ là gì?
Đối với DNVVN, rủi ro lớn nhất thường là việc không thực hiện các thủ tục hành chính bắt buộc như lập Hồ sơ ĐGTĐ. Đây là một vi phạm rõ ràng, dễ bị phát hiện và có thể dẫn đến các cuộc thanh tra sâu hơn. Ngoài ra, việc thiếu quy trình quản lý đối tác cũng là một rủi ro lớn.
2. Nếu công ty chúng tôi bị tấn công mạng và rò rỉ dữ liệu, chúng tôi có mặc nhiên bị coi là có lỗi không?
Không mặc nhiên. Trách nhiệm pháp lý sẽ được xác định dựa trên việc liệu công ty của bạn đã áp dụng các biện pháp bảo vệ “phù hợp” hay chưa. Nếu bạn có thể chứng minh rằng mình đã có một hệ thống bảo mật tốt, đã thực hiện đánh giá rủi ro và có kế hoạch ứng phó (ví dụ: thông báo vi phạm trong 72 giờ), trách nhiệm của bạn có thể được giảm nhẹ.
3. Bảo hiểm an ninh mạng có thể giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý không?
Bảo hiểm có thể giúp giảm thiểu rủi ro tài chính (chi trả chi phí khắc phục, bồi thường), nhưng không thể loại bỏ rủi ro pháp lý. Doanh nghiệp vẫn có thể bị xử phạt hành chính và bị tổn hại uy tín. Hơn nữa, để được mua bảo hiểm, các công ty bảo hiểm thường yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh đã có các biện pháp tuân thủ cơ bản.
4. Làm thế nào để cập nhật về các vụ việc vi phạm đã xảy ra tại Việt Nam để rút kinh nghiệm?
Bạn nên thường xuyên theo dõi các thông tin được công bố trên Cổng thông tin quốc gia về bảo vệ dữ liệu cá nhân (baovedlcn.gov.vn), Cổng thông tin điện tử của Bộ Công an, và các trang tin tức uy tín về pháp luật và công nghệ tại Việt Nam.
5. Dịch vụ tư vấn pháp lý có thể giúp chúng tôi như thế nào trong việc quản trị rủi ro?
Một đơn vị tư vấn chuyên nghiệp có thể giúp bạn: (1) Đánh giá và xác định các lỗ hổng tuân thủ hiện tại; (2) Xây dựng một chương trình bảo vệ dữ liệu toàn diện; (3) Soạn thảo các tài liệu pháp lý cần thiết (chính sách, hợp đồng); (4) Hỗ trợ hoàn thành các thủ tục hành chính; và (5) Đào tạo cho đội ngũ của bạn.
Nguồn tham khảo:
- Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Cong-nghe-thong-tin/Nghi-dinh-13-2023-ND-CP-bao-ve-du-lieu-ca-nhan-562955.aspx
- Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân số 91/2025/QH15: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Luat-Bao-ve-du-lieu-ca-nhan-2025-so-91-2025-QH15-625628.aspx
- Cổng thông tin quốc gia về bảo vệ dữ liệu cá nhân: https://baovedlcn.gov.vn
- IBM Cost of a Data Breach Report 2023: https://www.ibm.com/reports/data-breach
- Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017): https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Bo-luat-hinh-su-2015-296661.aspx
